Ο Ελευθεροτεκτονισμός ως γνωστόν είναι ένα σύστημα ηθικής το οποίο περιλαμβάνει μεθοδολογία αναζήτησης της Αλήθειας με την χρήση συμβόλων και αλληγοριών, που εκφράζουν Ιδέες και Αξίες αιώνιες και αναλλοίωτες αλλά και Ιδέες και Αξίες οι οποίες εξελίσσονται παράλληλα με τον ανθρώπινο πολιτισμό.
Η χρήση της συμβολιστικής μεθοδολογίας έχει ως κύριο στόχο την αρμονική συνύπαρξη- ανάπτυξη του μυστικού με τον ορθό Λόγο.
Η αναζήτηση της Αλήθειας αναφέρεται σε εκείνη την Απόλυτη Αλήθεια η οποία διαμορφώνει την Συμπαντική Αρμονία και μας οδηγεί στην εναρμόνιση μας με τον Παγκόσμιο Ρυθμό, όμως αναφέρει και το Τυπικό μας.
Τα Σύμβολα καλύπτουν και αποκαλύπτουν την “αντικειμενική αρχέτυπη Αλήθεια”. Την αρχέγονη συμπαντική Αλήθεια, το Φως, την απολυτότητα της οποίας δεν δυνάμεθα να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε. Μέσω της συνεχούς προσπάθειας για πνευματική ανέλιξη ίσως μπορέσουμε να δούμε τις ακτίνες του Φωτός και να αισθανθούμε το υπερβατικό μέγεθος της Αλήθειας.
Η χρήση των Συμβόλων, κατά τον Carl Jung, είναι μια διαδικασία ανάδυσης αρχετυπικών ιδεών που υπάρχουν στο συλλογικό υποσυνείδητο.
Οι τεκτονικές Εργασίες ανοίγουν βαθμιαία συνειδησιακούς δρόμους σύνδεσης του συνειδητού με αυτές τις αρχετυπικές υποσυνείδητες ιδέες οδηγώντας με εσωτερική αγνότητα στην ελεύθερη βίωση των τεκτονικών Συμβόλων με στόχο την λάξευση του ακατέργαστου λίθου και την οικοδόμηση του Ναού της Αρετής.
Η Επιστήμη του Συμβολισμού, η οποία θεωρείται ως η παλαιοτέρα των Επιστημών, έχει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της Ελευθεροτεκτονικής θεωρίας.
Μέσω αυτής της Επιστήμης μας δίνονται η σοφία και οι γνώσεις των Αιγυπτίων, των Βαβυλωνίων, των Ιουδαίων, των Ελλήνων όπως του Πυθαγόρα, του Πλάτωνα και πολλών άλλων.
Ο ορισμός του “Συμβολισμού” αναλύεται από τον Σωκράτη Γκίκα στο “Νέο Φιλοσοφικό Λεξικό” όπου αναφέρει: ” Συμβολισμός είναι η χρήση συμβόλων ή η έκφραση μέσα από σύμβολα που δεν είναι φανερή η σημασία τους, αλλά πρέπει να ερμηνευθούν. Τα Σύμβολα άλλοτε διευκολύνουν τους συνειρμούς της σκέψης και άλλοτε αποκρύβουν τα ίδια τα πράγματα και τα περιβάλλουν με ένα είδος μυστηρίου. Με τον συμβολισμό διαφυλάσσουμε την ιερότητα μερικών πραγμάτων και τα κάνουμε, ακατανόητα για τους αμύητους, για να δείξουμε ότι ανήκουν στο χώρο του μυστηρίου. “
Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ο Συμβολισμός ήταν μια προσπάθεια να διεισδύσει ο ανθρώπινος νους μέσα και πέρα από την πραγματικότητα, σ’ έναν κόσμο ιδεών. Είτε στον κόσμο των ιδεών και των συναισθημάτων μιας φιλοσοφικής- ηθικής θεωρίας, όπως είναι ο Ελευθεροτεκτονισμός, είτε των Iδεών με την πλατωνική σημασία που αποτελούν έναν τέλειο υπερφυσικό, υπερβατικό κόσμο.
Με την ευρύτερη έννοια, Σύμβολο είναι οτιδήποτε σημαίνει κάτι, κατ’ αυτήν την έννοια, κάθε λέξη είναι Σύμβολο.
Ορισμένα Σύμβολα είναι “συμβατικά” ή δημόσια: “ο Σταυρός”, “η Γαλανόλευκη” και “ο Καλός Ποιμήν” είναι λέξεις που αναφέρονται σε συμβολικά αντικείμενα, η απώτερη σημασία των οποίων είναι καθορισμένη στο πλαίσιο μιας δεδομένης κουλτούρας.
Το κάθε Σύμβολο χαρακτηρίζεται από το “σημαίνον” και το “σημαινόμενο”. Δύο ψυχολογικές έννοιες τις οποίες ο Ελβετός γλωσσολόγος Saussure πρώτος αναφέρει στο βιβλίο του “Μαθήματα Γενικής Γλωσσολογίας”.
Το σημαίνον, είναι η υλική μορφή.
Το σημαινόμενο, είναι μια πνευματική έννοια, η οποία ανάγεται στις ιδέες, στο υπερβατικό και υπερνοητικό το οποίο μέσω μιας συμφωνίας “εμπεριέχει” το σημαίνον. Υποστηρίζει ότι η χρήση των Συμβόλων είναι μια προσπάθεια του ανθρώπου να ενισχύσει το εσωτερικό του φως με μια αναλογική προσέγγιση του αισθητού με το υπεραισθητό και το άγνωστο.
Τα Σύμβολα είναι υλικές αναπαραστάσεις πραγματικοτήτων, που υπάρχουν στους ανώτερους πνευματικούς κόσμους. Υποδηλώνουν μια ουσιαστική σχέση ανάμεσα σε δύο σημασίες : ανάμεσα σε ένα έκδηλο και σε ένα κρυφό νόημα.
Τα Σύμβολα μπορούν να μεταφέρουν μηνύματα που υπερβαίνουν το διανοητικό επίπεδο.
Σκοπός των Συμβόλων είναι η πρόκληση ψυχικών ή και πνευματικών διεγέρσεων, οι οποίες οδηγούν προς την ενορατική Αλήθεια που αναδύεται μέσω της συμβολιζόμενης ιδέας. Στόχος η βίωση του Συμβόλου.
Ο Τεκτονικός Συμβολισμός παρουσιάζει μια πολυσημία, η οποία μπορεί σε γενικές γραμμές να χαρακτηρισθεί από τη φυσική, ηθική και τη νοητική διάσταση.
Η φυσική διάσταση του Τεκτονικού Συμβολισμού βιώνεται με τη μυητική μεθοδολογία η οποία περιλαμβάνει ηθικά παραγγέλματα, αλληγορίες, μύθους, σύμβολα και παραδόσεις, όπως αυτά αναφέρονται στα Τυπικά μας.
Η ηθική διάσταση εξελίσσεται ταυτόχρονα με την φυσική και περιλαμβάνει την καλλιέργεια συναισθημάτων και τη χαλιναγώγηση των παθών, την περιστολή των αντικοινωνικών τάσεων και την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης – αγάπης.
Σημειώνεται ότι, ενώ η φυσική διάσταση του Συμβολισμού γίνεται αντιληπτή κατά τον ίδιο τρόπο από όλους, δεν ισχύει το ίδιο για την ηθική, η οποία κατανοείται με διαφορετικό ρυθμό και βάθος από τον κάθε μυημένο.
Η νοητική-πνευματική διάσταση υπάρχει παντού, κατά την διάρκεια των εργασιών, δεν γίνεται όμως αντιληπτή δια των οφθαλμών. Αποτελεί μέρος της Σοφίας και του Φωτός που οι ελευθεροτέκτονες βιώνουν σε απόλυτο σιγή και διαφυλάσσουν μακριά από τα όμματα των αμυήτων “σε τόπο ασφαλή και ιερό”.
Η πολυσημία που εμφανίζεται, στο πλαίσιο ελευθερίας, για την κατανόηση ενός τεκτονικού Συμβόλου δεν οδηγεί σε διαφορετικές αποσυμβολοποιήσεις.
Κάθε Σύμβολο βασίζεται σε συγκεκριμένους θεμελιώδεις κανόνες για την ερμηνεία του οι οποίοι, παρά τις πολλές σημασίες που δίνουμε, οδηγούν σε κοινό τόπο που αντιπροσωπεύει το χαρακτηριστικό περιεχόμενο του Συμβόλου.
Όποιος αποπειραθεί να κατανοήσει το Σύμβολο δια μέσω της νόησης και μόνο, τότε αυτός συγχέει το Σύμβολο με το απλό σήμα. Αν προσεγγίζουμε τα Σύμβολα ως σήματα τότε αυτά χάνουν την προσδοκώμενη δύναμη και αξία τους .
Ο ορισμός της τεκτονικής Στοάς ως “Συμβολική Στοά” μας δηλώνει άμεσα ότι με τη χρήση της συμβολικής γλώσσας εντός του Ναού, γίνεται κατανοητό το πνευματικό-υπερβατικό περιεχόμενο εννοιών, “αντικειμένων”, δρώμενων, κλπ, με στόχο η προκαλούμενη πνευματική διέγερση να οδηγεί την ανθρώπινη ψυχή σε αφύπνιση, από τον πνευματικό λήθαργο της αμυήτου κοινωνίας.
Κατανοώντας τον Συμβολισμό όσων υπάρχουν εντός του Ναού, βιώνουμε τη σημαντικότητα των Τεκτονικών Ιδεωδών τα οποία ενορατικώς μας οδηγούν σε ανώτερα επίπεδα ιδεωδών και ταυτόχρονα με σεμνότητα κατερχόμεθα στο βάθος του εσωτερικού εαυτού μας.
Οι πνευματικές αυτές διαδικασίες μετατρέπουν την ανθρώπινη ομάδα σε Στοά, την φιλική συγκέντρωση σε Αδελφότητα και τη φιλία σε Άλυσσο.
Κατά την αρχαιότητα η χρήση της συμβολικής γλώσσας ήταν ευρέως γνωστή. Εκτός από την καθημερινή γλώσσα που χρησιμοποιούσε ο λαός, οι ιερείς και οι μυημένοι στα μυστήρια της φύσης και της ζωής επικοινωνούσαν με τη χρήση συμβολικής γλώσσας.
Αυτή η γλώσσα ως έκφραση του ιερού, αντί για απλούς χαρακτήρες, χρησιμοποιούσε δυναμικά στοιχεία, ζωντανές εικόνες, παραστάσεις, ζώα, με μια λέξη, Σύμβολα.
Η αρχαία αυτή γλώσσα προκαλούσε με συγκεκριμένο τρόπο, σειρές ιδεών, νοητικά αντίγραφα αισθητών πραγμάτων, τα οποία μπορούσαν να ταξινομηθούν σαν πραγματικά, χωρίς να είναι αισθητά.
Η γλώσσα του Συμβολισμού χρησιμοποιείτο για την αποκρυπτογράφηση της φύσης.
Σύμφωνα με τον Skinner, η ιδιαιτερότητα της συμβολικής γλώσσας ήταν ότι μπορούσε να περιέχεται σε μια άλλη, κρυμμένη και να μην γίνεται αντιληπτή παρά μόνο με τη βοήθεια καθοδήγησης και φυσικά της σχετικής γνώσης.
Με βάση τη Σοφία που καλύπτουν και αποκαλύπτουν τα Σύμβολα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι: Ο καλύτερος τρόπος για να φτάσει κανείς στα μυστικά των Συμβόλων είναι να ακολουθήσει την ελληνική σύσταση του “Γνώθι σ’ αυτόν”, δηλαδή να μελετήσει, να ανακαλύψει και να διαλογιστεί με το μυστήριο, που κρύβεται σε ένα από τα μεγαλύτερα σύμβολα: το Ανθρώπινο Ον, το οποίο είναι ένα Σύμβολο Αθάνατης Ψυχής και ένα Σύμβολο του Σύμπαντος.
Οι ιδρυτές των πρώτων θρησκειών οι ιεροφάντες των μυστηρίων καθώς και πολλοί φιλόσοφοι προσπαθούσαν να μην αποκαλύψουν αλήθειες σε αμύητους. Χρησιμοποιούσαν αλληγορικές εκφράσεις , συμβολικές εικόνες, οι οποίες περιείχαν την Αλήθεια πλην όμως πάντα κεκαλυμμένη.
Ως γνωστόν και ο ίδιος ο Ιησούς είπε προς τους μαθητές του :
“Υμίν δέδοται γνώναι το μυστήριον της Βασιλείας του Θεού, εκείνοις δε έξω, εν παραβολαίς τα πάντα γίνεται, ίνα βλέποντες μη βλέπουσιν και ακούοντες μη συμιώσιν“.
Ο Πυθαγόρας αναφέρει : ” ΟΥ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΤΟΙΣ ΠΑΣΙ ΡΗΤΑ “
και ο Ηράκλειτος : “Ο ΑΝΑΞ Ο ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ, ΟΥΤΕ ΛΕΓΕΙ, ΟΥΤΕ ΚΡΥΠΤΕΙ, ΑΛΛΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ “.
Ο “Εσταυρωμένος” του Σαλβαντόρ Νταλί αποτελεί βασικό Σύμβολο για την Ιδέα της γήινης και συμπαντικής Θυσίας, της Κοσμικής Σταύρωσης, της Απεραντοσύνης.
Η χρήση του συμβολικού λόγου στον Ελευθεροτεκτονισμό προσφέρει πνευματική βίωση των υπέρτατων ανθρωπίνων Αξιών η οποία οδηγεί στην λάξευση του προσωπικού ακατέργαστου λίθου.
ΠΗΓΕΣ
• “Συμβολισμός, η γλώσσα των μυστηρίων”, Κ. Αποστολάκης, ΕΙΠΟΝ 3/1987-1988, ΦΙΛΙΠΠΟΣ, ΑΝ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.
• Γκίκας Σωκράτης, ( 2002 ), “ΝΕΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ”, εκδόσεις ΣΑΒΒΑΛΑΣ, Αθήνα.
• “Ο συμβολισμός του τεκτονικού ναού”, Ι. Καμπούρογλου, ΕΙΠΟΝ 13-14/1997-1999,ΦΙΛΙΠΠΟΣ, ΑΝ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
• Μακρατζάκης Δ., (2011 ), ‘Ο κόσμος των συμβόλων και ο Τεκτονισμός’, κείμενα 2005-2011, Στ. ΠΛΩΤΙΝΟΣ, Ελευσίνα
• Ατραπός 2007-2009, Σ. Στ. ‘ΚΙΜΩΝ’ υπ ΄αρ. 1, ΛΑΡΝΑΚΑ 2009
• Η δύναμη των συμβόλων, Alex Warren, περιοδικό Νέα Ακρόπολη, τεύχος 105.
• “Λογισμοί επί της πολυσημίας των Τεκτονικών Συμβόλων,” Ι. Λυριτζής, Τεκτονικό Δελτίο : ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ, τεύχος 105, 2015.
• Albert G. Mackey, (2013), “Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΥ”, εκδόσεις ΔΙΟΝ, Θεσσαλονίκη
• M.H. Abrams, Λεξικό λογοτεχνικών όρων, μτφ. Γιάννα Δεληβοριά – Σοφία Χατζηιωαννίδου, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2005